Худалдааны байгууллагуудад эрсдэлийн удирдлага хэрэгжүүлэх арга зам

Abstract

Монгол улсын худалдааны дийлэнх хувийг импортын бараа эзэлдэг ба үүний дотор машин механизмын үйлдвэрлэл хөгжөөгүй тул тоног төхөөрөмж 100% импортоор орж ирдэг бөгөөд валютын ханшийн эрсдэл маш өндөр байдаг.

Манай улсын эдийн засгийн голлох салбар нь уул уурхай эрдэс баялагийн салбар бөгөөд дотоодын нийт бүтээгдэхүүний 20 орчим хувь, экспортын 80-90 хувь, төсвийн орлогын 20 орчим хувь, аж үйлдвэрийн салбарын үйлдэрлэлийн 80 орчим хувийг тус тус эзэлдэг. 2010-2013 онуудад тус салбарын өсөлт асар хурдацтай өсөж 19 орчим хувь хүрсэн баэрдэс баялагийн хайгуул, олборлолтын үйл ажиллагаа явуулдаг болон түүнийг дагалдан бусад үйл ажиллагаа эрхэлдэг бизнесийн байгууллагууд олноор байгууллагдсаны нэг нь уул уурхайн тоног төхөөрөмжийн худалдааны салбар юм.

Дэлхийн болон худалдааны түнш улс орнуудын эдийн засгийн сааралт, дэлхийн зах зээл дээрх эрдэс баялагийн үнийн уналт, гадаадын хөрөнгө оруулалтын бууралт, валютын ханшийн уналт зэрэг нь манай улсын эдийн засгийн өсөлтөнд сөргөөр нөлөөлж 2013 онд 19 хувьтай байсан эдийн засгийн өсөлт 2015 онд 2,3 хувь болтол буурсан байна. Дэлхийн ашигт малтмалын бүтээгдэхүүний 40 орчим хувийг дангаараа хэрэглэдэг БНХАУ-ын эдийн засгийн өсөлтийн удаашрал, сүүлийн жилүүдэд байгаль орчинд халтай технологи, үйлдвэрлэлийг бууруулах зорилгоор баримталж байгаа ногоон хөгжлийн бодлого, бусад улс орнуудын эрдэс баялагийн хэрэглээ буурч байгаа зэрэг нь дэлхийн зах зээл дээрх ашигт малтмалын бүтээгдэхүүний үнэд хүчтэй нөлөө үзүүлж манай улсын уул уурхайн салбар сүүлийн жилүүдэд буурсан үзүүлэлтэй байна.

Эдгээр асуудлуудын улмаас үүсч болзошгүй хүндрэлийг хохирол багатай даван туулахад эрсдэлийн удирдлагын хэрэгжүүлэх нь чухал ач холбогдогдолтой болохыг эрдэмтэн судлаачдын судалгаанаас харах боломжтой юм. Манай улсад эрсдэлийн удирдлагыг бизнесийн байгууллагтхэрэгжүүлэх талаар сүүлийн жилүүдэд нэлээн анхаарах болсон бөгөөд байгууллагын эрсдэлийн удирдлагын хэрэгжилт эхлэлийн шатанд байгаа ба нэгдсэн системийн тогтолцоо байхгүй байгаа нь судалгаа хийх үндэслэл болсон.

2010 онд COSO-гоос COSO-гийн гишүүн орнуудын гишүүдээс “Эрсдэлийн менежементийн нэгдсэн тогтолцоо”-ны хэрэгжилтийн талаар авсан цахим судалгаагаар 460 хариулт илгээсэн гишүүдийн 27.9% нь эрсдэлийн удирдлагын хэрэгжилт хангалтгүй түвшинд байгаа гэж дүгнэсэн байдаг.