Хураангуй:
Монгол Улсын эдийн засгийн өсөлтөд уул уурхайн салбар, түүнд төвлөрсөн гадаадын хөрөнгө оруулалт чухал ач холбогдолтой. Оюутолгойн хөрөнгө оруулалтын гэрээ 2010 онд байгуулагдахтай зэрэгцээд гадаад орчинд түүхий эдийн зах зээлийн таатай нөхцөл бүрдсэн үе давхцаж, Монголын уул уурхайн салбарт үйл ажиллагаа явуулдаг компаниуд олон улсын хөрөнгийн биржүүд дээр хувьцаа гарган хөрөнгө оруулалт татаж, үйл ажиллагаагаа санхүүжүүлэх нь эрчимжсэн. Одоогоор Монголын уул уурхайн салбарт үйл ажиллагаа явуулдаг 13 компани олон улсын дөрвөн хөрөнгийн биржид бүртгэлтэй байна. Энэхүү судалгаагаар Монгол компаниудын төвлөрөл ихтэй гурван биржийг сонгож, тэдгээр биржид бүртгэлтэй таван компанийн 2010-2024 оны хувьцааны ханшийн өөрчлөлтөд нөлөөлөгч хүчин зүйлсийг шинжилсэн болно. Судалгаанд компаниудын санхүүгийн үзүүлэлт, гадаад орчны макро хүчин зүйлсийг тоон хувьсагчаар, биржийн байршил, үйл ажиллагаатай холбоотой мэдэгдлүүдийг чанарын dummy хувьсагчаар төлөөлүүлж, олон хувьсагчийн регресс шинжилгээ болон корреляцийн аргаар хувьцааны ханшид үзүүлэх хамаарал, нөлөөллийг нь тодорхойлсон. Эмпирик шинжилгээний үр дүнд компанийн дотоод хүчин зүйлсээс санхүүгийн эх үүсвэрийн хангалттай байдал буюу өрийн харьцаа, гадаад хүчин зүйлсээс Монгол Улс руу орох гадаадын шууд хөрөнгө оруулалтын өөрчлөлт, биржийн байршил хамгийн хүчтэй нөлөөлж байна. Биржийн байршлын нөлөө хамгийн хүчтэй байгаатай холбогдуулан Австрали, Торонто, Хонгконгийн хөрөнгийн биржүүдийн уул уурхайн компаниудад тавигддаг санхүү, засаглал, ил тод байдлын шалгуур үзүүлэлтүүд болон хөрөнгө оруулагчийн онцлогийг кейс судалгаагаар шинжиллээ. Эдгээр биржийн тавигддаг шалгуур, хөрөнгө оруулагчийн зан төлөвийн хувьд хоорондоо харьцангуй ялгаатай боловч нийтлэгээрээ уул уурхайн компаниудыг ордын нөөц, хайгуулын мэдээллээ хөндлөнгийн мэргэжилтнээр баталгаажуулж, тогтмол тайлагнах, мэдээллийн ил тод байдлыг тасралтгүй хангах, мөн шинэ тутамд нэмэгдэж байгаа байгаль орчин, нийгэм, засаглалын тайлагналын стандартуудыг дагаж мөрдөж, тайлагналын арга хэлбэрээ улам боловсронгуй болгохыг шаардах болжээ. Тиймээс Монголын уул уурхайн компаниуд хөрөнгийн зах зээл дээр өрсөлдөх чадвараа сайжруулахын тулд олон улсын ил тод байдлын тайлагналын шаардлагад нийцүүлж, үйл ажиллагаа, төслийн явц, байгаль орчин, нийгэм, засаглалын үзүүлэлтээ тогтмол мэргэжлийн түвшинд тайлагнах, хөрөнгө оруулагчийн итгэлийг болгох нь чухал ач холбогдолтой. Мөн төслийн үе шатнаас хамаарч хайгуул, хөгжүүлэлтийн шатны төслүүдэд Австрали, Торонтогийн хөрөнгийн бирж дээр илүү боломж бий болдог бол Хонгконгийн хөрөнгийн бирж нь илүү төлөвшсөн, олборлолт нь урт хугацаанд баталгаатай болсон төслүүд төвлөрснөөрөө онцлог байна.
