ЭРДЭНЭТ ХОТЫН ДУЛААНЫ АРАЛ (UHI)-ЫН ОРОН ЗАЙН ТАРХАЛТЫН ЗУРАГЛАЛ БОЛОВСРУУЛЖ, ЭДИЙН ЗАСГИЙН ТООЦООЛОЛ ХИЙСЭН ДҮН

Abstract

Сүүлийн жилүүдэд хот суурин газарт хотжих үйл явц хүчтэй явагдаж хүн амын тоо өсөн нэмэгдэж, барилгажилт ихсэж, эрчим хүчний хэрэглээ өсөж, дэлхийн уур амьсгалын тогтолцоонд өөрчлөлт гарч байна. Иймд нөөц баялагт хэмнэлттэй, хүрээлэн буй орчинд ээлтэй хот төлөвлөлтийн шийдэл гаргахыг зорьж байна. Хотын дулааны арал нь хот суурин газрын барилга байгууламж, хүний үйл ажиллагаанаас үүдэлтэй дулааны хуримтлал юм (Research on Urban Heat-Island Effect, 2016/. UHI). Хүний үйл ажиллагаатай шууд хамааралтай бөгөөд амьдрах орчин, хүрээлэн буй орчинд цаг уур, уур амьсгалын өөрчлөлтийн нөлөө үзүүлдэг. Хот, суурин газар тэлж, хүн амын тоо өсөн нэмэгдсэнээр газрын гадарга өөрчлөгдөж, агаарын температур нэмэгддэг. Температур ихсэх нь ургамлын ургалтын хугацаа болон агаарын чанар, экосистемийн бүрэлдэхүүн хэсгүүдэд нөлөөлж байдаг. Энэхүү судалгааны ажлын зорилго нь Эрдэнэт хотын Landsat хиймэл дагуулын 2014 болон 2024 оны мэдээг ашиглан газрын гадаргын температур, ургамлын нормчлогдсон индекс, зэрэг орчны үзүүлэлтүүдтэй харьцуулан дулааны арлын тархалтын орон зайн зураглалыг зураглаж, хотын дулааны арлыг бууруулах эдийн засгийн тооцоолол хийх зорилготой. Хотын дулааны арал нь хот суурин газрын барилга байгууламж, хүний үйл ажиллагаанаас үүдэлтэй дулааны хуримтлал бөгөөд амьдрах орчин, хүрээлэн буй орчинд цаг уур, уур амьсгалын өөрчлөлтийн нөлөө үзүүлдэг. Хот, суурин газар тэлж, хүн амын тоо өсөн нэмэгдсэнээр газрын гадарга өөрчлөгдөж, агаарын температур нэмэгддэг. Температур ихсэх нь ургамлын ургалтын хугацаа, агаарын чанар, экосистемийн бүрэлдэхүүн хэсгүүдэд нөлөөлж байдаг. Эрдэнэт хотын 2014 болон 2024 оны дулааны арлын тархалт зуны улиралд 3°С-ээр хурдацтай нэмэгдэж байна. Дулааны арлын хүний эрүүл мэнд, байгаль орчинд нөлөөлөх сөрөг нөлөөллийг бууруулахын тулд хот байгуулалтын баримт бичиг болох Эрдэнэт хотын 2044 он хүртэл хөгжүүлэх хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөөнд ногоон байгууламжийн төлөвлөлтийг норм дүрэмд нийцсэн өргөн цар хүрээтэй төлөвлөх хэрэгцээ шаардлага үүсэж байна. Ногоон байгууламжийн талбайг нэмэгдүүлэн төлөвлөж барилга байгууламжийн материалыг байгальд ээлтэй, шинэ дэвшилтэт технологи ашигласнаар байгаль орчинд нөлөөлөх хотын дулааны арлын нөлөөлөл буурах боломжтой байна.