Нийлүүлэлтийн сүлжээд суурилсан ЖДҮ-ийн зээлийн эрсдэлийг үнэлэх нь (хүнс үйлдвэрлэлийн салбарт)

Abstract

Жижиг, дунд үйлдвэрүүд (ЖДҮ) нь эдийн засагт чухал үүрэгтэй хэдий ч нөөц хязгаарлагдмал, зээлийн хүртээмжгүй байдал, нийлүүлэлтийн сүлжээн дэх бусад компаниудаас хараат байх зэрэг янз бүрийн хүчин зүйлээс шалтгаалан санхүүгийн хямралд өртөмтгий байдаг. Иймд ЖДҮ-ийн зээлийн эрсдэлийг санхүүгийн алдагдлаас урьдчилан сэргийлэх зайлшгүй шаардлагатай. Монгол улсын нийлүүлэлтийн сүлжээний санхүүжилт хөгжлийн эхний шатандаа явж байгаа тул ЖДҮ-ийн зээлийн эрсдэлийг үнэлэх, хэмжих арга барил дутмаг, арилжааны банкууд зээл олгох, зээл олгох шийдвэр гаргахад хүндрэлтэй тулгарч байна. Энэхүү судалгааны ажилд нийлүүлэлтийн сүлжээний санхүүжилт ба зээлийн эрсдэлийн удирдлагын онолыг нэвтрэх цэг болгон авч, Монгол улс дахь нийлүүлэлтийн сүлжээд суурилсан ЖДҮ-ийн зээлийн эрсдэлийн асуудлуудад дүн шинжилгээ хийсэн. Энэхүү судалгааны ажил нь Монгол улсын хүнс үйлдвэрлэлийн салбарын ЖДҮ-ийг судалгааны объект болгон сонгосон. Нийлүүлэлтийн сүлжээнд суурилсан ЖДҮ-ийн зээлийн эрсдэлийн загварыг бий болгох, зээлийн эрсдэлд нөлөөлж буй хүчин зүйлсийг судлах, арилжааны банкуудад эрсдэлийн хяналтын арга хэмжээг санал болгоход логистикийн регрессийн загварыг ашигласан болно. Энэхүү загвар нь ЖДҮ-ийн зээлийн эрсдэлийг урьдчилан таамаглахад санхүүгийн болон санхүүгийн бус хувьсагчдыг ашигладаг. Загварын өгөгдлийг Монгол улсын хүнс үйлдвэрлэлийн салбарт үйл ажиллагаа явуулдаг нийлүүлэлтийн сүлжээнд суурилсан 20 ЖДҮ-ийн аудитлагдсан санхүүгийн тайланг МХБ-ээс авч ашигласан. Судалгааны үр дүнгээс харахад логистик регрессийн загвар нь нийлүүлэлтийн сүлжээнд суурилсан ЖДҮ-ийн зээлийн эрсдэлийг үнэлэх үр дүнтэй хэрэгсэл болохыг харуулж байна. Энэхүү загвар нь өндөр нарийвчлалтай бөгөөд санхүүгийн байгууллагууд болон бодлого боловсруулагчдад ЖДҮ-ийн зээлийн талаар мэдээлэлтэй шийдвэр гаргахад тусална. Энэхүү судалгаа нь ханган нийлүүлэлтийн сүлжээнд суурилсан ЖДҮ-ийн зээлийн эрсдэлийн удирдлагын талаар ойлголтыг өгч, энэ чиглэлээр цаашдын судалгааг чиглүүлэх болно.