Бэлчээрийн төлөвт малын тооны үзүүлэх нөлөө

Abstract

Энэхүү дипломын ажлаар бэлчээрийн төлөвт нөлөөлөгч хүчин зүйлсийн нөлөөг онол, аргазүйд тулгуурлан эмпирик үнэлгээ хийн хэмжихийг зорилоо. Монгол улсын нийт мал сүргийн тоо 2021 оны байдлаар 67.3 сая толгой хүрч, 1961 онд 100 га бэлчээрийн талбайд 32 хонин толгойд шилжүүлсэн мал оногддог байсан бол энэ тоо 2017 онд 99 болсон. Тиймээс бэлчээрийн төлөв байдлыг малын тоо, толгойноос хамааруулан судлах нэн шаардлагатай. Үнэлгээндээ бэлчээрийн буюу ургамлын ерөнхий төлөвийн индекс NDVI, таван хошуу малын тоо, агаарын дундаж температур, хур тунадасны нийлбэр, салхины хурд зэрэг хувьсагчдыг судлагдсан байдлын тоймд тулгуурлан сонгосон. Олон хүчин зүйлийн регрессийг ХБКА ашиглан үнэлсэн бөгөөд Хаусмены тестийн үр дүнд тулгуурлан тогтмол нөлөө бүхий загварыг ХБКА ашиглан үнэлж эцсийн үр дүнг гаргасан. Дипломын ажлын үр дүнд бэлчээрийн төлөв байдалд мал болон цаг уурын үзүүлэлтүүд хоёул сөрөг нөлөө үзүүлдэг байна. Тухайлбал, адуу, тэмээ, ямаа бэлчээрт сөргөөр нөлөөлдөг бол хонь, үхэр эерэг нөлөө үзүүлдэг байна. Мөн агаарын дундаж температур, салхины хурд нэмэгдэх нь бэлчээр буюу ургамлын ерөнхий төлөвт сөрөг нөлөө, хур тунадас нэмэгдэх нь эерэг нөлөөтэй. Өндөр уулын болон ойт хээрийн бүсийн зарим аймгууд бусад аймгуудтай харьцуулахад бэлчээрт сөргөөр нөлөөлдөг тогтмол хүчин зүйлүүдтэй байна. Малын тоо буурсан он жилүүдэд бэлчээрт үүсэх стресс нь харьцангуй багасаж байгаагаас харвал малын тоо их байх нь бэлчээрт хамгийн халтай хүчин зүйл байна.