Жижиг дунд үйлдвэрийг дэмжих татварын бодлогын хэрэгжүүлэлтэд тулгамдаж буй асуудлууд ("Шинэ Тоосго" ХХК-ийн жишээн дээр)

Abstract

ЖДҮ нь ажиллах хүчний ихэнх хувийг бүрдүүлж, үндэсний болон олон улсын хэмжээнд эдийн засгийн өсөлтөд хамгийн их нөлөө үзүүлдэг (OECD, 2015). Харин Монгол улсын хувьд Бизнесийн регистериийн санд бүртгэлтэй нийт аж ахуйн нэгжүүдийн талаас илүү буюу 65.9% нь ЖДҮ эрхэлэгчид байна. (ҮСХ, 2020) Гэвч өнөөдөр Монгол улсад үйл ажиллагаагаа явуулж байгаа ЖДҮ-д тулгамдаж буй хамгийн том асуудлууд нь санхүүжилт болон татвар байдаг бөгөөд үүнээс гадна албан ёсоор бүртгүүлэлгүйгээр албан бус эдийн засагт хувиараа үйлдвэр, үйлчилгээ эрхлэгчид мөн адил татвар, нийгмийн даатгалын шимтгэл болон санхүүгийн боловсролын хангалтгүй байдлаас шалтгаалан (ХНХСИ, 2021) албан бус салбарын ажилчид болон ажил олгогчид албан сектортой харьцуулвал харьцангуй бага цалингаар, хөдөлмөр эрхлэлтийн баталгаа байхгүй, хөдөлмөрийн аюулгүй байдал хангагдаагүй, нийгмийн хамгаалалд хамрагдалгүйгээр хуулийн зохицуулалтаас гадуур эрсдэлтэй нөхцөл байдалд үйл ажиллагаагаа явуулж байна. Харин УИХ-аас баталсан ЖДҮ-г дэмжих тухай хууль, татварын тухай багц хуулиуд болон бусад холбоотой бодлого, хөтөлбөрүүд дээр ЖДҮ-г дэмжихэд татварын хөнгөлөлт чөлөөлөлт олгох, санхүүжилт олгох гэх мэтчилэн төрөөс төрөл бүрийн дэмжлэг үзүүлэхээр заасан байдаг. Нөгөө талаас ЖДҮ эрхлэгчид санхүүгийн талаар боловсрол дутмаг, татвар, нийгмийн даатгалын шимтгэлийн тооцоолохдоо уг хөнгөлөлт чөлөөлөлтүүдийг ашиглаж мэдэхгүй, түүнчлэн хөнгөлөлт чөлөөлөлтийг ашигласан хэдий ч татварын ачаалал хөгжиж буй орнуудын дунджаас өндөр байх (Дэлгэрсайхан, 2020) гэх мэтчилэн татвар, нийгмийн даатгалтай холбоотой зардлууд ЖДҮ-үүдийн хөгжил дэвшил удаан байгаад ихээхэн нөлөөлж байна.