Бүсийн хөгжилд нөлөөлөгч хүчин зүйлийн шинжилгээ

Abstract

Хөгжил бол хүний нийгэмд тулгарч буй гол сорилт юм. Энэхүү судалгааны ажлаар бүс нутгийн хөгжилд нөлөөлөх хүчин зүйлсийг хүний хөгжлийн индекс болон 1 хүнд ногдох бодит дотоодын нийт бүтээгдэхүүн зэрэг шалгуур үзүүлэлтээр үнэлж, түүний шалтгааныг тайлбарлахад судалгааны зорилгын хүрээнд хийсэн. Сүүлийн жилүүдэд Монгол Улсын эдийн засагт өсөлт ажиглагдаж байгаа боловч газар зүйн байршлын хувьд Улаанбаатар хотод төвлөрөл ихээхэн үүсээд байгаа билээ. Тухайлбал МУ-ын нийт газар нутгийн 0.3% буюу 4,704.4 км2 талбайд МУ- нийт хүн амын 47.5% буюу 1,597,290 хүн төвлөрөн суурин амьдарч байна. Мөн эдийн засгийн чадавх суларч, хүн амын шилжилт хөдөлгөөн хот суурин газар руу шилжих нь ихээхэн ажиглагдсан. Үүнээс улбаалж нийслэл болон орон нутаг дахь нийгэм эдийн засгийн тэгш бус байдал нэмэгдэх шалтгаан болж хот хөдөөгийн хөгжлийн ялгаа ихэссээр байгаа билээ. Тиймээс бүсийн хөгжилд нөлөөлөгч хүчин зүйлийн шинжилгээнд панел өгөгдлийн шинжилгээ болон бүс нутгийн нийгэм эдийн засгийн үндсэн үзүүлэлтүүдээр хөгжилд нөлөөлөгч хүчин зүйлийг тодорхойлсон билээ. Үр дүнд нь нэг хүнд ногдох дотоодын нийт бүтээгдэхүүнээр төлөөлүүлэн үзэхэд дундаж наслалт, боловсрол, малын тоо толгой, хүн ам, газар тариалангийн нягтрал болон улсын төсвийн хөрөнгө оруулалт зэрэг үзүүлэлтэд нөлөөтэй болох нь ажиглагдсан. Мөн хүний хөгжлийн индексээр төлөөлүүлэн үзэхэд дотоодын нийт бүтээгдэхүүн, хүн ам болон газар тариалангийн нягтрал зэрэг нь нөлөөтэй болох тус тус ажиглагдаж байна.