Барилга угсралтын үйл ажиллагаа эрхлэгчдэд татварын эрсдэлийн удирдлагыг хэрэгжүүлэх нь

Abstract

Барилга угсралтын чиглэлийн компаниуд нь улирлын шинжтэй, хөрөнгө оруулагчийн захиалгаар эсвэл өөрсдийн хөрөнгөөр барилга барьж борлуулалт хийх зэрэг үйл ажиллагааны онцлогоос шалтгаалан нягтлан бодох бүртгэл нь мөн онцлог байдаг. Барилга угсралтын үйл ажиллагааны үргэлжлэх хугацаа урт, олон төрлийн туслан гүйцэтгэгчид болон хувь хүмүүстэй хамтран ажилладаг, төлбөр тооцоогоо бартераар шийдэх зэргээс шалтгаалан татварын эрсдэлд өртөх магадлал өндөр байна. НББ-н олон улсын стандарт болон МУ-ын татварын хууль тогтоомжид нийцүүлэн борлуулалтын орлого, зардлаа хүлээн зөвшөөрөхөд ААНОАТ, НӨАТ, бартерын орлогын асуудал, хувь хүмүүстэй гэрээ байгуулж ажиллахад НДШ, ХАОАТ-н асуудлууд үүсдэг. 2019.01.01-нээс 2021.04.04-ны байдлаар Монгол улсын шүүхийн шийдвэрийн цахим санд татварын маргаантай холбоотой 92 хэрэг бүртгэлтэй байгаагаас 26 нь буюу 28% нь барилгын компаниудтай холбоотой хэрэг бүртгэгдсэн байна (ШШЕГ, shuukh.mn, 2020). Энэ үзүүлэлт нь энэ салбарт татварын эрсдлийн удирдлага зайлшгүй шаардлагатай байгааг харуулж байна. Судалгааны ажлаараа Монгол улсын барилгын салбарын 2010-2020 оны статистик тоо баримт, хууль эрх зүйн орчны мэдээлэлд тулгуурлан барилга угсралтын үйл ажиллагаа эрхлэгч компаниудын нягтлан бодогч, удирдах албан тушаалтнуудаас анкет асуулгын аргаар болон кейс судалгааны аргаар судалгаа авч татварын эрсдэлийн өнөөгийн байдлыг тодорхойлсон. Үр дүнд тулгуурлан уг байгууллагуудад татварын эрсдэлийг удирдах санал зөвлөмж боловсруулсан болно.