ЭЗЭНТ ИХ ГҮРНИЙ ЭДИЙН ЗАСАГ-НИЙХЭМИЙН УДИРДЛАГЫН ЗАРИМ СУРВАЛЖ, УХААРАЛ

Abstract

ABSTRACT

World history comprises from history of all nations. There are considerable provisions for self-determination of any nation or existence of the country. These provisions include being a great, powerful, advantaged and dominant among neighboringcountries,as well as guaranteeing healthy, secure and peaceful lives of their population.

This article discusses some historical sources of state matter focusing on economic development of the country, strategic policy for well-being of the people and freedom of self-management livelihoods by households.

Mongolians had created and built their Great Empire through their great effort, moral strength, high tolerance, adiscipline of hard work and strong organizational skillsof older generation by 30s of the XIII Century occupying four- fifth of the land that were explored by human. Great saying ‘It was much easier being conquests while rode horses, however, it had not easier to build the country afterthe ride’ has been inspired and had the power to provoke deep thought among Mongolians. Anyone can raise a question how the country had been built the following the ride and can further ask how happier the people had been lived or how they werefeeded, clothed or employed. The potential responses to these questions had been become historical sources, however, not many of us hadoverlooked these sources in terms of lessons learned. Let there be no confusion over the words ‘history is gone’ and ‘put ourselves in someone else’s place’. This is the same if you put Mongolians in place of othersthathave been considered as developed nations. It is hard to reach developed nations only following or copying them.

The XIII-XIV Centuries were PaxMongolica. From that era,we had transferred our experiential knowledge and historical data on stabilization of the conquests of the Mongol Empire on lives of the inhabitants. This article explores cases of the Khubilai Empire in terms of current views on managementseeking answers in questions How did the Mongol Empire create wealth, how and what their wealth were used for; How businesses were developed, how did state encourage and maintain its development; How inter-state relations were promoted, what were the features of its management, in particular production management; How human lives had supported in terms of healthy and happy lifestyles as well as equal opportunities for all without remarkable differences between rich toppers and poor bottoms.

The following lessons learnedare noticed from historical sources and these can be termed as TOUGHTS by Mongolians.

ОРШИЛ

Дэлхийн түүх бол улс үндэстэний түүх. Аливаа улс гүрэн оршин байх олон чухал нөхцөл байдаг. Тэр тусмаа том байх, хүчирхэг байх, хөгжилтэй байх, зэрэгцэн амьдарч буй бусад улс оронд эерэг нөлөөтэй байх, хүн ам нь эрүүл чийрэг, айх аюулгүй, амар тайван аж төрөх бүхий л нөхцлийг хангасан байх ахул төр улс удаан оршин тогтнодог ажээ.

Олон хүчин зүйлийн дотроос улс гүрний эдийн засгийн хөгжил, хүн ардынхаа төлөө гэсэн төрийн мэргэн бодлого, айл өрх бүрийн аж амьдралаа авч явах эрх чөлөөг олгож байсан төрийн үйлийн талаархи зарим түүхэн баримт дээр тулгуурлан энэ илтгэлийг хэлэлцүүлж байна.

Монгол эцэг өвгөдийн мятаршгүй зүтгэл, хатан зориг, аугаа тэсвэр хатуужил, нөр сахилга, чанд зохион байгуулалтын ачаар 13-р зууны 30-аад он гэхэд Монголчууд тухайн үед хүн төрөлхтөнд мэдэгдэж байсан дэлхийн хуурай газрын тавны

дөрөвийг нэгэнт эзэлж Эзэнт Их гүрнээ байгуулан төвхнүүлж эхэлсэн билээ. “Морин дэл дээр эзлэн авах амархаан, харин мориноосоо буугаад улс гэрээ төвхнүүлэх хэцүү” хэмээн өвгөд дээдэс сургасаар бидний үед дамжин иржээ. Тэгвэл мориноосоо буугаад их улсаа хэрхэн төвхнүүлж, хүн ардаа жаргаасан бэ?, юу идүүлж, юу өмсүүлж, ямар үйл эрхлүүлж байсан бэ? гэсэн асуулт зүй ёсоор урган гарна. Энэ асуултуудад хариу болсон түүхэн баримт бидний үед хүрч ирсэнийг орчин цагийн бид төдийлөн анхаарахгүй байна уу?, Өнөөгийн бидний монголчуудад сургамж болох зүйл байна уу? , эсвэл энэ түүх “хоцрогдсон” учир бид өнөөгийн хүн төрөлхтний түүхийг тодорхойлогч хөгжилтэй гэгдэж байгаа улсуудаас суралцан, “будаа идээд ” хөгжилд хүрэх бүрэн бололцоо байна уу? гэх мэт олон асуулт, эргэцүүлэл байна аа.

13-14-р зуун бол хүн төрөлхтний түүхэн дэх Бидний монголчуудын үе билээ. Монголын Эзэнт Их гүрний

байдал, түүний амьдралын эх сурвалж, баялагаа бүтээж, хүн ардаа амар тайван амьдруулж байсан түүхэн бодит мэдээллийг тэр үед амьдарч, бас эзэн хааны дэргэд ойр шадарлан зүтгэж асан европын