Хураангуй:
Энэхүү судалгааны ажлын зорилго нь Монгол Улсын дунд хугацааны хөгжлийн бодлогын эдийн засгийн тэргүүлэх чиглэлийн хүрээнд хэрэгжүүлэх оновчтой төсөл хөтөлбөрүүдийг сонгоход оршино.
Монгол Улс 1990 оноос ардчилсан хувьсгал өрснөснөөр төвлөрсөн төлөвлөгөөт эдийн засгаас зах зээлийн эдийн засгийн тогтолцоонд шилжин сүүлийн 30 жилийн хугацаанд эдийн засаг өсч, хөгжлийн хэд хэдэн үзүүлэлтээр дэлхийн дундаж түвшний хөгжилтэй орнуудын тоонд багтаж, уул уурхай, газар тариалан, худалдаа үйлчилгээ, барилгын салбарт тодорхой ахиц дэвшил гарсан боловч аж үйлдвэржилт, дэд бүтэц, аялал жуулчлал, эрүүл мэнд, боловсролын салбарын хөгжилд бэрхшээл тулгарсан хэвээр байна. Улс орныг хөгжүүлэх маш олон төсөл хөтөлбөрийг шат шатны байгууллагаар батлуулсан боловч хэрэгжилт хангалтгүй өмнөх гарсан шийдвэрээсээ буцдаг, үгүйсгэдэг нөөц бололцоогоо бүрэн дүүрэн ашиглахгүй байна. Монгол Улсын дунд хугацааны хөгжлийн тэргүүлэх чиглэлийг төслийг сонгон тогтвортой хэрэгжүүлэх нь зайлшгүй шаардлагатай байна.
Дунд хугацааны хөгжлийн тэргүүлэх чиглэлийн төслүүдийг сонгохдоо математик, сэтгэл зүйд суурилан нарийн төвөгтэй шийдвэрийг гаргах, дүн шинжилгээ хийх Аналитик шатлалын процесс (Analytic Hierarchy Process) арга зүйг удирдлага болгосон. Уг арга зүй 1970-аад оны үед Томас Л. Саати боловсруулсан бөгөөд энэхүү судалгаанд Павел Кабалагийн боловсруулсан аналитик шатлалын процессоор шийдлийн хувилбаруудыг үнэлэх арга зүйг ашиглалаа.
Дунд хугацааны хөгжлийн тэргүүлэх чиглэлийн төслүүдийг үнэлэх шалгуур үзүүлэлтийг тодорхойлох дараах хандлагыг удирдлага болгосон. Үүнд.:
• Дээрээс доош хандлага (Top-down approach)
• Доороос дээш хандлага (Bottom- up approach)
Дээрээс доош хандлага гэдэг нь дунд хугацааны хөгжлийн тэргүүлэх төслийг тодорхойлохдоо урт хугацааны бодлогод тусгагдсан алсын харааг сайтар харгалзан үзэж, бодлогын баримт бичгийн шалгуурыг хангахад чиглэсэн шалгуур үзүүлэлтүүдийг тодорхойлно гэсэн үг юм. Доороос дээш хандлагаар макро эдийн засгийн түвшинд болон салбаруудын дунд хугацааны бодлогын зорилтуудыг харгалзан үзэж төслийг шууд хэрэгжүүлэхэд бэлэн эсэхийг шалгах шалгуур үзүүлэлтүүдийг тодорхойлох юм.
Алсын хараа 2050 Монгол Улсын урт хугацааны хөгжлийн үзэл баримтлал /Төсөл/ -д тусгагдсан эдийн засгийг хөгжүүлэх 32 төслөөс аж үйлдвэрийн салбарын 4 төслийг сонгон авч үнэллээ.
Судалгаанаас үзэхэд дунд хугацаанд буюу 2020-2025 онд зэсийн баяжмал боловсруулах үйлдвэр нэн тэргүүнд хэрэгжүүлэх төслөөр эрэмбэлэгдсэн тул энэхүү төслийг хэрэгжүүлэх тал дээр илүү нарийвчилсан судалгаа хийх шаардлагтай юм. Энэхүү төслийн хувилбар үнэлэх арга зүйг ашиглан макро түвшинд, салбарын түвшинд, мөн байгууллагын төвшид хэрэгжүүлэхээр төлөвлөсөн олон хувилбар бүхий төсөл арга хэмжээг үнэлэн хамгийн боломжит хувилбарыг сонгож шийдвэр гаргалтыг илүү сайжруулах боломжтой болох юм.
