Ипотекийн зээлийн эргэн төлөлтийг сайжруулах арга зам

Abstract

2018 оны жилийн эцсийн байдлаар Монгол улсын арилжааны банкны системийн нийт дотоодын зээлийн үлдэгдлийн 25.9% буюу 4.4 их наяд төгрөгийг иргэдийн урт хугацаат ипотекийн зээл бүрдүүлж байна. Үүнд 2013 оноос хэрэгжиж эхэлсэн “Орон сууцны ипотекийн санхүүжилтийн тогтвортой тогтолцоог бүрдүүлэх хөтөлбөр” буюу 8%1%-ийн хүүтэй ипотекийн зээлийн өсөлт нөлөөлсөн байдаг. Арилжааны банкуудын ипотекийн зээлийн багц өсөхийн хирээр чанаргүй зээлийн эзлэх хувь өсч сүүлийн 3 жилийн хугацаанд 0.6%-аас 1.8% болж 3 дахин нэмэгдэж 79.3 тэрбум төгрөгт хүрсэн. Хөтөлбөрт оролцогч арилжааны банкууд нь өөрсдийн менежмент, онцлогтоо тулгуурлан ипотекийн зээлийн багцын эргэн төлүүлэх менежментийг хийж байна. Тус ипотекийн зээлийн чанар муудаж байгаатай холбоотойгоор зээл эргэн төлүүлэх менежментийн онол аргазүй болон гадаад улс орон дахь туршлагуудыг судлан Монголын арилжааны банкуудын ипотекийн зээл төлүүлэх үйл ажиллагааг сайжруулах арга замыг тодорхойлохыг зорьсон.

Монголын арилжааны банкуудын зээлийн ажилтнуудаас авсан судалгаагаар банкуудын ипотекийн зээл төлүүлэх үйл ажиллагаа нь өөр өөр ба нарийвчилсан журам ашигладаггүй, зээлийн ажилтнуудыг мэргэшүүлэлт сул, зээл бүрт ажиллагааг давтамжтай хийж чаддаггүй, ипотекийн зээлийн даатгалыг бүрэн сунгаж чаддаггүй гэсэн тулгамдаж буй асуудлууд байгаа нь тодорхойлогдсон.

Судалгаанд өндөр хөгжилтэй орны болон хөгжиж буй орнуудын зээл төлүүлэх туршлагуудыг авч үзсэн ба тэдгээрээс Монголын арилжааны банкуудад нэвтрүүлж болохуйц 13 арга замыг онцолсон. Улмаар Монголын арилжааны банкуудын ипотекийн зээл төлүүлэх менежментийг сайжруулах бодлого журам, программ хангамж, зээлийн ажилтан гэсэн гурван хэсэг арга замуудыг зөвлөсөн. Үүнээс зээлийн бодлого, журамтай холбоотойгоор арилжааны банкууд зээлүүдэд чанарыг үнэлж эрэмбэлэх, зээл төлүүлэх үе шатыг тодорхойлох, зээл төлүүлэх өртгийг тооцох, нэг харилцагчийн зээлүүдийг нэг нэгжид төвлөрүүлэх, даатгал төлүүлэх аргачлалыг сайжруулах, хугацаа хэтэрсэн зээлтэй харилцагчийн гомдлыг анхаарах гэсэн арга замуудыг онцлон боловсруулсан.

Зөвхөн бодлого журмаар зээл төлүүлэх үйл ажиллагааг удирдлаад зогсохгүй түүнийг дэмжих программ хангамж хөгжүүлэлттийг тасралтгүй хийж бүтээмж, үр дүнг сайжруулахад дэмжлэг үзүүлэх, зээлийн ажилтнуудыг мэргэшүүлэх сургалтанд хамруулж, ажлын гүйцэтгэлийг зохистой урамшуулах нь зээл төлүүлэх үйл ажиллагааны үр дүнг нэмэгдүүлж зээлийн эрсдэлийг бууруулдаг байна. Мөн арилжааны банкууд ипотекийн зээл төлүүлэх менежментийг сайжруулаад зогсохгүй үүнийг хэрэгжүүлэхэд үүсч болзошгүй үйл ажиллагааны эрсдэлийг урьдчилж илрүүлэх болон зээлдэгчийн эрсдэлийг урьдчилж илрүүлэхдээ эрсдэлийн гол индикаторын аргачлалыг ашиглаж, нэвтрүүлэх боломжтой байна.